تفاوت اوتیسم و بیش‌فعالی: چگونه این دو را تشخیص دهیم؟

اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) دو وضعیت رایج در دوران کودکی هستند که برخی ویژگی‌های مشترک دارند. اما این دو اختلال از نظر علت‌ها، علائم و درمان تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. در این مقاله، به بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو اختلال و نحوه تشخیص آن‌ها می‌پردازیم.

تعریف اوتیسم و بیش‌فعالی

• اوتیسم:
  اختلال طیف اوتیسم یک اختلال رشدی است که بر توانایی‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً با مشکلات در تعامل اجتماعی، الگوهای رفتاری تکراری و حساسیت‌های حسی همراه است.
• بیش‌فعالی:
  اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی یک اختلال عصبی-رشدی است که شامل بی‌توجهی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی است. این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی فرد تأثیر بگذارد.

شباهت‌های اوتیسم و بیش‌فعالی

1. مشکلات اجتماعی:
   هر دو اختلال ممکن است باعث مشکلاتی در تعاملات اجتماعی شوند.
2. رفتارهای چالش‌برانگیز:
   افراد مبتلا به هر دو اختلال ممکن است رفتارهایی مانند بی‌قراری یا ناتوانی در رعایت قوانین داشته باشند.
3. تأثیر بر عملکرد روزانه:
   هر دو اختلال می‌توانند عملکرد روزمره، یادگیری و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند.

تفاوت‌های اوتیسم و بیش‌فعالی

1. مشکلات ارتباطی:

• اوتیسم:
  مشکلات عمیق‌تر در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی، مانند عدم تماس چشمی، ناتوانی در درک زبان بدن و مشکل در شروع مکالمه.
• بیش‌فعالی:
  مشکلات ارتباطی معمولاً به دلیل رفتارهای تکانشی یا بی‌توجهی بروز می‌کنند، نه ناتوانی ذاتی در ارتباط.

2. الگوهای رفتاری:

• اوتیسم:
  رفتارهای تکراری و وابستگی به روال‌ها، مانند چرخیدن، تکرار کلمات یا علاقه مفرط به موضوعات خاص.
• بیش‌فعالی:
  رفتارهای تکانشی و بی‌قراری، مانند دویدن، حرف زدن بی‌وقفه یا ناتوانی در نشستن طولانی.

3. حساسیت‌های حسی:

• اوتیسم:
  حساسیت شدید به صداها، نورها یا لمس.
• بیش‌فعالی:
  حساسیت‌های حسی در این اختلال معمولاً کمتر شایع هستند.

4. تمرکز:

• اوتیسم:
  تمرکز زیاد بر یک موضوع یا فعالیت خاص.
• بیش‌فعالی:
  مشکلات مداوم در تمرکز و توجه.

تشخیص اوتیسم و بیش‌فعالی

تشخیص دقیق این دو اختلال نیازمند ارزیابی تخصصی است. مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

1. مشاهده رفتار کودک:
   توجه به رفتارهای روزمره در خانه و مدرسه.
2. ارزیابی تخصصی:
   مشاوره با متخصصان گفتاردرمانی، روانشناسی کودک و اعصاب.
3. ابزارهای تشخیصی:
   استفاده از ابزارهای استاندارد مانند مقیاس‌های ارزیابی اوتیسم (ADOS) و مقیاس‌های ارزیابی بیش‌فعالی (Conners).

آیا می‌توان اوتیسم و بیش‌فعالی را همزمان داشت؟

بله، برخی کودکان ممکن است همزمان به هر دو اختلال مبتلا باشند. این وضعیت نیازمند یک برنامه درمانی جامع و ترکیبی است.

روش‌های درمان اوتیسم و بیش‌فعالی

برای اوتیسم:

• گفتاردرمانی
• رفتاردرمانی (ABA)
• کاردرمانی
• بازی‌درمانی
• نوروفیدبک

برای بیش‌فعالی:

• رفتاردرمانی
• آموزش مهارت‌های مدیریت توجه
• دارودرمانی (مانند ریتالین یا آتوموکستین)
• برنامه‌های تقویتی در مدرسه و خانه

نقش خانواده در تشخیص و درمان

خانواده نقش کلیدی در شناسایی و مدیریت هر دو اختلال دارد. والدین باید با مشاهده رفتارهای کودک، اطلاعات خود را درباره این اختلالات افزایش دهند و در برنامه‌های درمانی مشارکت کنند.

اگرچه اوتیسم و بیش‌فعالی ممکن است در برخی موارد شباهت‌هایی داشته باشند، اما از نظر علائم، علت‌ها و روش‌های درمان تفاوت‌های زیادی دارند. تشخیص صحیح این اختلالات می‌تواند به درمان مناسب و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

---

این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص، ارشد روانشناس عمومی تهیه شده است.

مرکز تخصصی درمان و مشاوره در حوزه‌های گفتاردرمانی و نوروفیدبک
کلینیک گفتار توانگستر از سال 1380 با هدف ارائه خدمات تخصصی در زمینه‌های گفتاردرمانی، نوروفیدبک، اختلالات یادگیری و روانشناسی فعالیت می‌کند. ما از جدیدترین فناوری‌ها و تکنیک‌های درمانی و آموزشی برای ارتقاء عملکرد افراد در این حوزه‌ها استفاده می‌کنیم.

اطلاعات تماس:

• آدرس: ایران، البرز، کرج، رجایی شهر، فاز 3، بلوک 2، خیابان سیزدهم، بلوار انقلاب
• تلفن‌ها: 09121623463 – 02634447075 – 02634405830
• ایمیل: siavashataee@gmail.com
• واتساپ: 09121623463

کانال‌های ما:

• آپارات: کانال گفتار توانگستر
• یوتیوب: کانال گفتار توانگستر

تلگرام:

• آکادمی آموزش گفتار توانگستر
• محصولات آکادمی آموزش گفتار توانگستر
• آکادمی آموزش صداهای گفتاری
• آکادمی لکنت

اینستاگرام:

• پیج تخصصی تکنیک‌های گفتاردرمانی و روانشناسی: siavash_ataee
• پیج تخصصی برنامه‌های درمانی: siavashataee
• پیج تخصصی بازی‌ها و روش‌ها: goftatavangostar
• پیج تخصصی لکنت کودک و بزرگسال: Device_speech_aid

ساعات کاری:

• شنبه تا چهارشنبه: 13 – 20

با استفاده از خدمات تخصصی و مشاوره‌ای ما، می‌توانید به بهبود کیفیت زندگی خود و عزیزانتان کمک کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره با ما تماس بگیرید. منتظر تماس شما هستیم!