رفتارهای تکراری در کودکان اوتیسم
بررسی علل، انواع، و راهکارهای کنترل رفتارهای کلیشه‌ای در طیف اوتیسم
یکی از مشخص‌ترین ویژگی‌های رفتاری در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، رفتارهای تکراری یا کلیشه‌ای (Repetitive Behaviors) است. این رفتارها می‌توانند از چرخاندن اشیا و تکان دادن دست گرفته تا وسواس در روتین‌ها و جملات تکراری را شامل شوند.
بسیاری از والدین می‌پرسند:
چرا فرزندم مدام کاری تکراری انجام می‌دهد؟ آیا این رفتارش طبیعی است؟ چطور می‌توانم کمکش کنم؟
در این مقاله با تکیه بر تجربه بالینی کلینیک گفتار توانگستر کرج و منابع آموزشی دیجی‌اسپیچ، به بررسی علمی، دقیق و کاربردی این رفتارها می‌پردازیم.
رفتارهای تکراری چیست؟
رفتارهای تکراری یا کلیشه‌ای در اوتیسم به رفتارهایی گفته می‌شود که کودک به‌صورت غیرارادی و مداوم انجام می‌دهد، بدون آنکه هدف مشخصی پشت آن باشد.
انواع رفتارهای تکراری در اوتیسم
۱. 🔄 رفتارهای حرکتی تکراری
-
تکان دادن دست‌ها یا انگشتان (Flapping)
-
راه رفتن روی نوک پا
-
چرخاندن اشیا (مثل چرخ ماشین)
-
پریدن یا تکان‌های ناگهانی بدن
-
نگاه کردن طولانی به اجسام چرخان یا نور
۲. 🔁 تکرار در زبان (اکولالیا)
-
تکرار طوطی‌وار جملات شنیده‌شده از تلویزیون
-
تکرار چندباره یک کلمه بدون ارتباط با موقعیت
-
تکرار آخرین جمله‌ای که دیگران گفته‌اند
۳. 🔂 پافشاری روی روتین‌ها
-
مقاومت شدید در برابر تغییر مسیر یا برنامه روزانه
-
غذا خوردن فقط از یک ظرف خاص
-
وسواس در چیدن اشیا به یک شکل خاص
-
ناراحتی شدید در صورت تغییر کوچک در محیط
۴. 🎵 علاقه غیرمعمول به صداها، نورها یا اشیا
-
خیره شدن طولانی به نور یا پنکه
-
گوش دادن مداوم به صدای خاص
-
لمس یا بو کردن مکرر یک شی
چرا کودکان اوتیسم رفتارهای تکراری دارند؟
علل مختلفی برای این رفتارها وجود دارد:
🔸 نیاز به کنترل محیط: کودک اوتیسمی در برابر تغییر حساس است. تکرار به او حس پیش‌بینی‌پذیری و امنیت می‌دهد.
🔸 کاهش اضطراب: برخی رفتارهای تکراری مثل دست زدن یا چرخاندن شی، نوعی رفتار خودتنظیمی هستند.
🔸 مشکلات حسی (Sensory Processing Disorder): برخی کودکان نسبت به صدا، نور یا لمس حساس‌اند و این رفتارها برای تنظیم سیستم عصبی آن‌هاست.
🔸 کمبود مهارت‌های ارتباطی: وقتی کودک نمی‌تواند صحبت کند یا خواسته‌اش را بیان کند، رفتار تکراری جایگزین آن می‌شود.
آیا همه رفتارهای تکراری خطرناک هستند؟
❌ خیر. بسیاری از رفتارهای تکراری، اگر عملکرد روزمره را مختل نکنند یا به کودک آسیبی نرسانند، نیازی به حذف کامل ندارند.
اما زمانی که این رفتارها:
✔️ باعث انزوای کودک شوند
✔️ مانع یادگیری یا ارتباط شوند
✔️ شدت یا طول زمان‌شان زیاد باشد
✔️ رفتارهایی آسیب‌رسان (مثل کوبیدن سر یا خودزنی) باشند
✅ باید حتماً کنترل و اصلاح شوند.
راهکارهای کاهش رفتارهای تکراری
1. ✅ درمان تخصصی گفتار و رفتار
در کلینیک گفتار توانگستر کرج، درمانگران گفتار و کاردرمانی رفتاری با همکاری والدین، برنامه‌هایی برای اصلاح رفتارهای تکراری طراحی می‌کنند.
2. ✅ جایگزین کردن رفتار
به جای تلاش برای “قطع” رفتار، باید آن را با رفتاری “سالم‌تر و کاربردی‌تر” جایگزین کرد. مثلاً:
❌ چرخاندن شی
✅ بازی با اسباب‌بازی چرخشی در زمان مشخص
❌ اکولالیا
✅ استفاده هدفمند از زبان با آموزش تقلید درست
3. ✅ تقویت ارتباط و گفتار
کودکی که نمی‌تواند حرف بزند، بیشتر به رفتارهای تکراری متوسل می‌شود. پس:
🗣 آموزش گفتار → کاهش ناامیدی → کاهش رفتارهای تکراری
📦 پکیج‌های «از واژه تا گفتار» و «صفر تا صد آموزش گفتاری» در digispeech.ir دقیقاً برای این موضوع طراحی شده‌اند.
4. ✅ ایجاد برنامه‌ی روزانه قابل پیش‌بینی
داشتن جدول زمان‌بندی (مثلاً با کارت‌های تصویری) باعث می‌شود کودک:
📅 بداند چه اتفاقی در انتظارش است
📉 کمتر دچار اضطراب شود
🔄 وابستگی به رفتارهای تکراری کمتر شود
5. ✅ مشاوره با متخصص برای رفتارهای خطرناک
اگر رفتارهای کودک شامل:
🚨 کوبیدن سر
🚨 خودزنی
🚨 گریه‌های غیرقابل کنترل
🚨 جیغ‌های مداوم
باشد، حتماً باید توسط روانشناس یا کاردرمانگر بررسی و کنترل شود.
خدمات کلینیک گفتار توانگستر کرج در درمان رفتارهای کلیشه‌ای
📌 ارزیابی علل رفتاری کودک
📌 طراحی برنامه اصلاح رفتاری با همکاری والدین
📌 آموزش روش‌های جایگزین برای والدین
📌 گفتاردرمانی جهت افزایش ارتباط و کاهش وابستگی به رفتار تکراری
📌 جلسات مشاوره رفتاری با روانشناس کودک
راه‌های ارتباطی و نوبت‌دهی
📞 شماره تماس:
09121623463 – 02634405830
📍 آدرس:
کرج، رجایی‌شهر، بلوار انقلاب
🌐 وب‌سایت: digispeech.ir
🛒 فروشگاه: digi-download.ir
شبکه‌های آموزشی برای والدین:
📱 اینستاگرام:
📺 ویدیوها:
📣 تلگرام:
رفتارهای تکراری یکی از جنبه‌های طبیعی طیف اوتیسم هستند، اما در صورت شدت یا اختلال در عملکرد روزمره، باید به‌درستی مدیریت شوند.
با درمان تخصصی، آموزش والدین، جایگزینی رفتارها و تقویت مهارت‌های ارتباطی می‌توان شدت این رفتارها را کاهش داد و مسیر رشد کودک را هموارتر کرد.
✅ این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی تهیه شده است.
اندیشه میدان امام خمینی خیابان امام خمینی گفتاردرمانی اندیشه میدان امام خمینی خیابان حافظ گفتاردرمانی اندیشه میدان امام خمینی خیابان یاس گفتاردرمانی گفتاردرمانی هفت تیر چهارراه مصباح خیابان مصباح گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن خیابان چمران گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن خیابان حلجستانی گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن کوپه عظیمی گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن کوچه اکبری گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن کوچه جان لو گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن کوچه سلمانی گفتاردرمانی هفت تیر خیابان امام زاده حسن کوچه میرزاپور گفتاردرمانی
